Trump ve Putin Arasında Alaska Zirvesi: Ukrayna’da Ateşkes Sağlanamadı

ABD Başkanı Donald Trump ile Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin arasında, Ukrayna’da ateşkes sağlama amacıyla Alaska’da gerçekleştirilen tarihi zirve, herhangi bir anlaşma ya da ateşkes kararı alınmadan sona erdi. Ateşkes konusunda sonuç alınamaması nedeniyle zirvenin genelinde Putin’in kazanan taraf olduğu yönündeki değerlendirmeler ön plana çıktı.

Özellikle, Ukrayna işgali sonrası uluslararası arenada izole edilen Putin’in, Alaska’daki Elmendorf-Richardson Ortak Üssü’nde kırmızı halıyla karşılanması önemli bir dönüm noktası olarak kayda geçti. Bu, Moskova’nın 2022’de Ukrayna’ya yönelik geniş çaplı askeri harekat başlatmasının ardından Batılı ülkeler tarafından büyük ölçüde dışlanan Putin için dikkat çekici bir gelişmeydi. Savaşın başlamasından beri Putin’in uluslararası seyahatleri daha çok Kuzey Kore ve Belarus gibi Rusya’ya yakın ülkelerle sınırlı kalmıştı. Bu bağlamda Alaska zirvesinin gerçekleşmesi bile Kremlin tarafından Rusya’nın küresel siyasetin üst düzey masasına dönüşü olarak yorumlanıyor.

Putin, Görüşmede Taleplerinden Vazgeçmedi

Putin, zirvede kendi pozisyonundan geri adım atmadı ve taleplerini yineledi. Ancak liderler arasında bu başlıklar üzerinde herhangi bir mutabakat sağlanamadı. Putin’in talepleri arasında;

• Ukrayna’nın Kırım, Donetsk, Luhansk, Zaporijya ve Herson bölgeleri üzerindeki Rus egemenliğinin tanınması,
• Ukrayna’nın askersizleştirilmesi ve tarafsızlığı kabul etmesi,
• Yabancı askeri müdahalelerin sona erdirilmesi,
• Yeni seçimlerin yapılması

gibi unsurlar bulunuyordu. Öte yandan, Trump’ın ateşkese ulaşılamaması halinde yaşanacağı tehdidine ilişkin yaptığı “ağır sonuçlar” vurgusuna zirvede değinilmedi.

Trump Zirveden Beklentilerini Karşılamadan Ayrıldı

Kendisini “barış elçisi” ve “iş bitirici” olarak gösteren Trump ise zirveden eli boş döndü. Putin’in uzun açılış konuşmasının ardından sadece 3 dakikalık bir konuşma yapması eleştirilere yol açtı ve zirvenin kontrolünü Putin’e bıraktığı yorumlarına neden oldu. Trump, ateşkes konusunda Putin’in görüşünü kabul ettiğini ve kalıcı bir anlaşmanın daha iyi olduğunu ifade etti.

Ukrayna’nın Perspektifi

Ukrayna açısından ise zirvenin tek olumlu tarafı, Kiev’in masada olmadan herhangi bir anlaşmaya varılamamış olması oldu. Ukrayna, kendi katılımı olmadan bir anlaşma yapılmamasından memnuniyet duydu. Zirvede önemli bir sonuç ortaya çıkmasa da, iki lider Rus topraklarında başka bir toplantı için kapıyı açık bıraktı.

Cumhurbaşkanı Erdoğan’dan Değerlendirme

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, zirveye ilişkin yaptığı açıklamada:

“ABD Başkanı Sayın Trump ile Rusya Federasyonu Devlet Başkanı Sayın Putin arasında Alaska’da gerçekleştirilen görüşmeler, Rusya-Ukrayna savaşının sonlandırılması arayışlarına yeni bir ivme kazandırmıştır. Alaska Zirvesi’ni memnuniyetle karşılıyor ve bu yeni sürecin, Ukrayna Devlet Başkanı Zelenski’nin de katılımıyla kalıcı barışın temelini atmasını diliyoruz. Türkiye, barışın tesisi için her türlü katkıyı sağlamaya hazırdır.”

Dışişleri Bakanı Fidan’ın Görüşmeleri

Dışişleri Bakanı Hakan Fidan, Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov ve Ukrayna Dışişleri Bakanı Andrii Sybiha ile ayrı ayrı telefon görüşmeleri gerçekleştirdi. Bakanlık kaynaklarından edinilen bilgiye göre, görüşmelerde Rusya-Ukrayna savaşının sona erdirilmesi için yapılan çalışmalar ve Alaska zirvesi ele alındı.

Fidan, sürecin Ukrayna’nın da katılımıyla kalıcı barışa ulaşmasını temenni ettiklerini ve Türkiye’nin üzerine düşen katkıyı vermeye hazır olduğunu belirtti.

Zelenskiy’nin ABD Ziyareti

Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenskiy, ABD Başkanı Donald Trump ile telefonda görüştüğünü ve Rusya-Ukrayna Savaşı’nın sona erdirilmesi için gerekli konuları pazartesi günü Washington’da yüz yüze ele alacaklarını açıkladı.

Zelenskiy, “Başkan Trump’ın Ukrayna, ABD ve Rusya arasında üçlü bir toplantı önerisini destekliyoruz. Kilit konuların liderler düzeyinde görüşülmesi için üçlü formatın uygun olduğunu düşünüyoruz,” dedi. Ayrıca, savaşın kalıcı barışla sona ermesi gerektiğini vurgulayan Zelenskiy, “Bölgesel meseleler de dahil hiçbir konu Ukrayna’nın katılımı olmadan çözülemez,” ifadelerini kullandı.

Trump’ın Açıklamaları

ABD Başkanı Trump, Alaska’da “harika ve çok başarılı bir gün” yaşandığını belirtirken, Zelenskiy ve Avrupa liderleriyle yaptığı telefon görüşmelerinde “Hızlı bir barış anlaşmasının, ateşkesten daha iyi olduğunu” söyledi.

Axios’un aktardığına göre, Trump, telefon görüşmelerinde Zelenskiy ve Avrupalı liderlere, “Putin’in ateşkesle ilgilenmediğini, bunun yerine savaşı sona erdirecek kapsamlı bir anlaşma istediğini” iletti. Zelenskiy’nin Washington ziyareti sonrası “her şey yolunda giderse” Putin ile görüşme ayarlanabileceğini de ekledi.

Kremlin ise şu aşamada bir üçlü zirvenin gündemde olmadığını açıkladı. Avrupa liderlerinin ortak açıklamasında, bir sonraki adımın Zelenskiy’nin de dahil olduğu görüşmeler olması gerektiği ve Ukrayna’ya desteğin süreceği vurgulandı.

Ayrıca, ABD’ye yakın bir kaynak, Trump’ın Zelenskiy’ye, Putin’in Kiev yönetiminin doğu Donetsk ve Luhansk bölgelerinden çekilmesi halinde diğer cephe hatlarını dondurmayı teklif ettiğini aktardı.

Avrupa Basınının Yorumu

Avrupa medyası Alaska zirvesini “başarısız” olarak değerlendirirken, ateşkes kararı çıkmayan zirvenin geriye birçok soru işareti bıraktığını belirtti:

• BBC: Ateşkes sağlanamayan ve Trump’ın Moskova’ya davet edildiği görüşme, yanıtlardan çok soru işaretleri doğurdu.
• Telegraph: Putin memnun, dünya siyasetinin en üst masasına geri döndü.
• Spiegel: Trump boyun eğiyor, Putin zafer kazanıyor, Zelenskiy tedirgin.
• France 24: Ateşkes ya da yaptırım kararı yok.
• El País: Trump, ateşkes olmadan Putin’in tecritini sona erdiriyor.

Uzman Değerlendirmeleri

Zirvenin ardından en çok tartışılan konu, hangi liderin siyasi açıdan daha güçlü çıktığı oldu. Uzmanların görüşleri şu şekilde:

• Emekli Büyükelçi Uluç Özülker: Karşılama törenindeki detaylara dikkat çekerek, “Rus bayrağı yoktu ve Trump’ın tutumu, Putin’in üstünlüğünü gösterdi,” dedi. Ayrıca, gazetecilerin sorularının ortamı gerdiğini belirtti.
• Emekli Kıdemli Albay Mithat Işık: Karşılamanın teamüllere uygun olduğunu ve zirveden sınırlı da olsa bir ateşkes ihtimali doğabileceğini söyledi.
• Avrupa Birliği ve Küresel Araştırmalar Derneği Kurucu Üyesi Can Baydarol: Karşılama seremonisinin simgesel olduğunu, zirvenin “Alaska fiyaskosu” olarak tarihe geçebileceğini belirtti ancak Putin açısından önemli kazanımlar olduğunu vurguladı.